ترس کودکان از مدرسه| بررسی علائم، دلایل و راه های غلبه بر ترس کودکان از مدرسه
کودکان با دنیایی پر از خطرات واقعی و خیالی روبه‌رو هستند که بسیاری از بزرگسالان فراموش کرده‌اند خود نیز آن‌ها را تجربه کرده‌اند. این خطرات نتایج و پیامدهای مختلفی از جمله ترس کودکان از مدرسه و اضطراب جدایی در بر دارد. در درصد بالایی از موارد، علائم اختلالات اضطرابی در بزرگسالی، ابتدا در دوران کودکی […]
توضیحات
کودکان با دنیایی پر از خطرات واقعی و خیالی روبه‌رو هستند که بسیاری از بزرگسالان فراموش کرده‌اند خود نیز آن‌ها را تجربه کرده‌اند. این خطرات نتایج و پیامدهای مختلفی از جمله ترس کودکان از مدرسه و اضطراب جدایی در بر دارد. در درصد بالایی از موارد، علائم اختلالات اضطرابی در بزرگسالی، ابتدا در دوران کودکی ظاهر می‌شوند. بنابراین، درمان اضطراب غیرطبیعی در کودکان نه‌تنها برای خود کودک مهم است بلکه به تربیت و رشد شهروندان آینده سالم و مسئول نیز کمک می‌کند.
نشانه‌های ترس کودکان از مدرسه و اضطراب جدایی
تمام کودکان و نوجوانان تا حدودی احساس اضطراب می‌کنند که یک بخش طبیعی از رشد است. تقریبا تمام کودکان بین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی دچار اضطراب جدایی هستند و نشانه‌های وابستگی از خود نشان می‌دهند. هرچند، اختلال اضطراب جدایی که یکی از دلایل ترس های کودکان از مدرسه است علائم شدیدتری دارد. کودک باید به مدت ۴ هفته متوالی علائم مربوطه را از خود نشان دهد تا مشکل به‌عنوان اختلال اضطراب شناسایی شود.
کودکی که به اضطراب جدایی مبتلا است، نگرانی‌ها و ترس‌هایی درباره دور بودن از خانه یا خانواده دارد. اجتناب از مدرسه رفتن یا ترس از آن در واقع شامل تعامل پیچیده‌ای از عواملی است که حضور در مدرسه را برای برخی کودکان غیرقابل‌تحمل می‌کند. برخلاف تصورات رایج، این واکنش نه‌تنها یک مقاومت ساده یا نافرمانی است، بلکه اغلب ریشه در اضطراب، ترس یا ناراحتی دارد. از جمله نشانه‌های آن به‌منظور مداخله موثر در غلبه بر ترس کودکان از مدرسه عبارت‌اند از:
- غیبت‌های مکرر
- تظاهر به بیماری
- استرس و نگرانی قبل از مدرسه
- کاهش عملکرد تحصیلی
- اجتناب از فعالیت‌های مدرسه
- وابستگی شدید به والدین
- گریه و ناراحتی در هنگام جدایی
- اجتناب از مکان‌ها و افراد جدید
دلایل ترس های کودکان از مدرسه
ترس کودکان از مدرسه ناشی از عوامل مختلفی است که بر روان و رفتار آن‌ها تاثیر می‌گذارد. شناسایی این عوامل نیازمند گفتگوهای باز و مشاهده دقیق است تا مشخص شود که آیا فشارهای تحصیلی، دینامیک‌های اجتماعی یا رویدادهای خاصی در مدرسه به مقاومت کودک در برابر مدرسه رفتن کمک می‌کنند یا خیر. برخی از رایج‌ترین دلایل آن عبارت‌اند از:
اختلالات اضطرابی
کودکانی که به اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب اجتماعی یا اختلال اضطراب فراگیر مبتلا هستند، ممکن است در محیط مدرسه دچار اضطراب شدید شوند که این امر به رفتار اجتنابی منجر می‌شود. در کودکان کوچک‌تر، اضطراب جدایی از والدین یا مراقبان به‌صورت ترس از مدرسه خود را نشان می‌دهد.
چالش‌های تحصیلی
تحولات بزرگ مانند انتقال به مدرسه جدید یا انتقال به سطح تحصیلی بالاتر استرس‌زا است و رفتارهای اجتنابی نسبت به مدرسه را تشدید می‌کند. ناتوانی در عملکرد تحصیلی یا احساس ضعیف بودن در برابر فشارهای درسی به ترس کودکان از مدرسه منتهی می‌شود. زیرا دانش‌آموزان احساس می‌کنند که قادر به برآورده کردن انتظارات تحصیلی دیگران نیستند.
زورگویی
مواجهه با زورگویی یا آزار توسط همسالان محیط مدرسه را برای دانش‌آموزان به محیطی خصمانه تبدیل کرده و آن‌ها را مجبور به اجتناب از مدرسه برای فرار از آزار و اذیت می‌کند. تجربه‌های منفی در مدرسه مانند عدم حمایت از سوی معلمان یا زورگویی از سمت کارکنان مدرسه می‌تواند به رفتارهای اضطرابی منجر شود. دشواری در ایجاد دوستی‌ها یا احساس انزوای اجتماعی به‌دنبال این زورگویی از دلایل ترس های کودکان در مدرسه است.
مشکلات خانوادگی
درگیری‌های خانوادگی مانند طلاق والدین، جابه‌جایی‌های مداوم یا سایر مشکلات خانوادگی باعث ایجاد اضطراب و نگرانی در کودکان می‌شود. در نتیجه، به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی از رفتن به مدرسه و محیط‌های جدید که احتمال افزایش اضطراب در آن‌ها وجود دارد، خودداری می‌کنند.
مشکلات سلامت روانی و جسمی
افسردگی، تروما یا سایر مشکلات سلامت روان به‌شدت توانایی یک دانش‌آموز برای حضور منظم در مدرسه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. به‌علاوه، بیماری‌های مزمن، ناتوانی یا مشکلات سلامت جسمی باعث ناراحتی یا درد می‌شود و حضور منظم در مدرسه را برای دانش‌آموزان دشوار کند.
بررسی راهکارهای مشاوران برای غلبه بر ترس کودکان از مدرسه
اجتناب از مدرسه یکی از نگرانی‌های جدی برای بسیاری از والدین، معلمان و مشاوران سلامت روان است. این پدیده که با اکراه یا امتناع کودک از حضور در مدرسه مشخص می‌شود، ناشی از عوامل پیچیده احساسی، روانی و محیطی است.
سبک زندگی‌های مدرن این مسئله را برای بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل افزایش استرس‌ها، اختلالات در روتین و تغییر به فرمت‌های آموزشی آنلاین یا ترکیبی تشدید کرده است. بهترین دبستان پسرانه منطقه ۶ برای درک و مقابله با ترس کودکان از مدرسه، راهکارهای زیر را برای ایجاد همدلی، صبر، تعهد و کشف ریشه‌های اضطراب کودک به‌کار می‌گیرد:
ارزیابی جامع و ریشه‌یابی
مشاوران ابتدا به ارزیابی جامع کودک می‌پردازند تا دلایل اصلی ترس از مدرسه را شناسایی کنند. این دلایل شامل اضطراب اجتماعی، زورگویی، چالش‌های تحصیلی، مشکلات خانوادگی یا مسائل بهداشتی می‌شود. این ارزیابی به مشاوران کمک می‌کند تا برنامه‌های درمانی مناسبی را برای هر کودک تنظیم کنند.
درمان مواجهه محور
درمان مواجهه محور به‌طور تدریجی کودک را در معرض موقعیت‌های ترسناک مدرسه قرار می‌دهد. این روش به کودک کمک می‌کند تا قدم‌به‌قدم با این موقعیت‌ها آشنا شود و از آن‌ها ترس کم‌تری داشته باشد. مشاوران با تنظیم برنامه‌های تدریجی و کنترل‌شده موجب ترغیب کودک به بازگشت قهرمانانه به مدرسه می‌شوند.
درمان خانواده
مشاوران از طریق برقراری ارتباط با خانواده کودک، نقش مهمی در بهبود ارتباطات خانوادگی و رفع تعارض‌ها ایفا می‌کنند. جلسات گفتگوی خانوادگی به والدین راهکارهای موثری برای حمایت از کودک و کاهش استرس و اضطراب او در خانه ارائه می‌دهد. این روش محیطی امن و حمایت‌کننده برای کودک ایجاد می‌کند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
یکی از موثرترین روش‌ها برای مقابله با اجتناب از مدرسه، درمان شناختی-رفتاری است. این روش به کودکان کمک می‌کند تا افکار و باورهای منفی در مورد مدرسه را شناسایی کنند و به چالش بکشند؛ بدین‌ترتیب، راهکارهای غلبه بر ترس کودکان از مدرسه در آن‌ها نهادینه می‌شود. CBT همچنین به تقویت مهارت‌های اجتماعی و بهبود اعتمادبهنفس در کودکان یاری می‌رساند.
استفاده از برنامه‌های سلامت روانی مدرسه
این برنامه‌ها شامل خدمات مشاوره، گروه‌های حمایتی همسالان و مداخلات خاص مانند برنامه‌های پاسخ‌دهی اولیه شدید (IERP) است. این برنامه‌ها که معمولا همراهی والدین را نیز می‌طلبند به کودکان کمک می‌کنند تا احساس حمایت کرده و با چالش‌های خود روبه‌رو شوند.
حمایت تحصیلی
مشاوران با همکاری معلمان و والدین برنامه‌های تحصیلی خاصی برای کنترل ترس کودکان از مدرسه تنظیم می‌کنند. این برنامه‌ها شامل کمک‌های تحصیلی، تنظیمات خاص در برنامه‌های درسی و حمایت‌های آموزشی است که موجب احساس امنیت نسبت به محیط مدرسه و پیش‌بینی‌پذیری مسیر آموزشی آن‌ها می‌شود.
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس
مشاوران به کودکان آموزش می‌دهند که چگونه استرس خود را زمان مواجهه با زورگویی یا هر خطر دیگری در مدرسه مدیریت کنند. این آموزش‌ها شامل تکنیکهای تنفس عمیق، مدیتیشن و تمرینات آرامسازی است که به کودکان اجازه می‌دهند در موقعیت‌های مختلف واکنش‌های مناسب‌تری از خود نشان دهند.
جمع‌بندی
ذهن و احساسات کودکان به‌طور مداوم در حال تغییر و توسعه است و همه کودکان با یک سرعت ثابت رشد نمی‌کنند. بنابراین، همیشه تمایز بین ترس‌های طبیعی و آن‌هایی که نیاز به توجه ویژه دارند، آسان نیست. با شناخت نشانه‌های دقیق و دلایل ترس کودکان از مدرسه می‌توانید میزان جدیت این ترس‌ها را ارزیابی کرده و باتوجه‌به آن اقدامات لازم را انجام دهید. در این مسیر، مشاوران تحصیلی و روان‌شناسان کودک در تسهیل مقابله با این فرایند نقش مهمی ایفا می‌کنند.
سوالات متداول
- چگونه میتوان به کودک مبتلا به اضطراب جدایی و ترس از مدرسه کمک کرد؟
از طریق فراهم کردن حمایت عاطفی، تقویت اعتمادبهنفس، ایجاد روتینهای آرامشبخش و مشاوره با متخصصان میتوان به کودک کمک کرد.
- آیا ترس از مدرسه می‌تواند به مشکلات رفتاری دیگر منجر شود؟
بله، اضطراب جدایی ممکن است به مشکلات رفتاری دیگر مانند پرخاشگری، انزوا و مشکلات خواب منجر شود.
- چگونه میتوان از بازگشت اضطراب جدایی پس از درمان جلوگیری کرد؟
ادامه استفاده از تکنیکهای آرامسازی، حفظ ارتباط مثبت با خانواده و جلسات منظم با متخصص در جلوگیری از بازگشت اضطراب موثر هستند.
مقالات مرتبط
طرز تهیه ۱۰ تنقلات خانگی برای کودکان
اضطراب جدایی در کودکان کلاس اول چیست و روش درمان
